Thema Deelmobiliteit
Deelmobiliteit omvat alle vormen van voertuigen die voor een korte tijd gehuurd of geleend worden. Het kan daarbij gaan over auto’s, scooters, fietsen of bakfietsen. Het belangrijkst is dat het voertuig vrij kort van tevoren gereserveerd kan worden, vaak via een online app. Soms zijn de voertuigen beschikbaar via een mobiliteitshub. Deelmobiliteit kan in dunbevolkte gebieden een aanvulling zijn op het openbaar vervoer. Voor overheden is het belangrijk om na te denken over de rol die deelmobiliteit kan spelen in het ruimtelijk beleid en in het verkeers- en vervoersbeleid. Het goed faciliteren en stimuleren van deelmobiliteit kan helpen bij het bereiken van brede welvaart; niet alleen voor bereikbaarheid, maar ook voor leefbaarheid en gezondheid. CROW werkt op dit onderwerp nauw samen met andere partijen in het nationaal programma Natuurlijk!Deelmobiliteit.
Wat is deelmobiliteit?
Voor beleidsmakers en onderzoekers is het wenselijk om een gedeeld begrip te hebben van wat deelmobiliteit eigenlijk is. CROW en het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid hebben in 2023 de eerste stappen gezet om deze definitie nader uit te werken op basis van (wetenschappelijke) literatuur. Begin 2024 heeft een werksessie plaatsgevonden met verschillende professionals van overheden die zich bezig houden met beleid voor deelmobiliteit. In het document Definitie deelmobiliteit worden de resultaten van beide processen gecombineerd tot een advies over de te hanteren definitie:
Deelmobiliteit is mobiliteit met één of meer voertuigen die op korte termijn en voor een korte tijd, al dan niet tegen betaling, worden aangeboden en door steeds wisselende gebruikers worden gebruikt.
De deelmobiliteitsconcepten kunnen we rubriceren op basis van 9 criteria:
- Aantal voertuigen beschikbaar voor gebruikers (één of meer)
- Voertuig (type, eigenschappen, herkenbaarheid)
- Aandeel (%) van de dag beschikbaar als deelvoertuig
- Korte termijn (hoe lang van tevoren, reserveren via een app of slot openen met pasje, et cetera)
- Korte tijd (uurbasis, minuutbasis, halve dagen)
- Al dan niet tegen betaling (tariefstelling, andere tegenprestaties)
- Wijze van uitgifte van voertuigen (gebruikmakend van hubs, verspreiding over gebied, station-based, free floating, et cetera)
- Aangeboden (door wie, voor wie, via welk online platform)
- Steeds wisselende gebruikers (hoeveel, hoe vaak, open of besloten groep).
Op basis van toepassing in de praktijk en ontwikkeling van het vakgebied zal de definitie verder worden aangescherpt.
Waarom deelmobiliteitbeleid?
Deelmobiliteit kan bijdragen aan meerdere brede-welvaartsdoelstellingen, zoals leefbaarheid, gezondheid, verbondenheid, veiligheid, bereikbaarheid en duurzaamheid. Ook kunnen bepaalde vormen van deelmobiliteit in een keten bijdragen aan de concurrentiepositie van het openbaar vervoer ten opzichte van de auto met als voordelen dat dit minder ruimte kost en minder uitstoot veroorzaakt. Maar er is ook keerzijde. Veel diensten voor deelmobiliteit worden door marktpartijen aangeboden op basis van een businesscase. Daarbij is het de bedoeling dat de opbrengsten van de verhuur van de voertuigen opwegen tegen de exploitatiekosten van het systeem. Dit kan leiden tot afwentelingseffecten, zoals hinder en overlast door slordig op de stoep geplaatste fietsen en scooters. Of tot selectieve bereikbaarheid, doordat het aanbod voor bijvoorbeeld lage inkomensgroepen achterblijft. Dan is overheidsingrijpen gewenst.