Thema Aanbesteden
Thema UAV en RAW
Redactie
In dit interview vertellen collega's Paul Jansen en Roy Voorend over het ontstaan en de ontwikkeling van de Standaardsystematiek Kostenraming (SSK).
Aanvullende wensen
Eerlijk is eerlijk: niet alle kosten zijn te voorspellen. Zeker als een project over een lange periode wordt uitgesmeerd. Denk bijvoorbeeld aan veranderde wet- en regelgeving of tegenvallers bij grondverwerving. Maar ook vertraging door bodemvervuiling of archeologische vondsten. Het kan verkeren. Zoals er gaandeweg ook aanvullende wensen en (technische) eisen kunnen ontstaan die voor een compleet andere scope zorgen, vertelt Paul. In het geval van de Betuweroute waren dat bijvoorbeeld peperdure voorzieningen om geluidsoverlast te voorkomen; maatregelen die vooraf niet waren meegerekend. We laten het voorbeeld van de Betuweroute verder rusten, maar het liet zien dat de post ‘onvoorzien’ niet langer een sluitpost mocht zijn, vertelt Paul.Eind 1997 stond Martijn Gesink – indertijd werkzaam bij PRC Bouwkostenmanagement, het latere KODOS - aan de wieg van SSK, vertelt Paul. Een van zijn stagiaires was Hermen Breunissen. Hij was student aan de Universiteit Twente en kwam met het idee om bij een raming gebruik te maken van eenduidige objectomschrijvingen waar je gemakkelijk kengetallen aan kunt hangen. "Een goed idee, maar Martijn trok dat wat breder en meldde zich bij CROW met het voorstel: Als we met elkaar eerst eens afspraken maken over hoe we zo'n raming inrichten, dan kunnen we de kosten veel meer inzichtelijk maken", vertelt Paul.
Basale afspraken
CROW liep direct warm voor dat idee en na oprichting van een stuurgroep en werkgroep verscheen al in 1999 de eerste SSK-publicatie met basale afspraken, vertelt Paul. "Afspraken die we tot op de dag van vandaag hanteren. En je begrijpt: Martijn is al die jaren betrokken gebleven bij de stuurgroep."In die eerste stuurgroep zaten allerlei coryfeeën uit de sector. Kostendeskundigen van onder anderen de gemeente Rotterdam, Rijkswaterstaat (RWS), maar ook provincies, aannemers en ingenieursbureaus. Paul: "We zeiden tegen elkaar: We kunnen veel beter communiceren over kosten als we bij projecten vooraf de scope goed bepalen. Niet zomaar een post onvoorzien opstellen, maar risico’s benoemen en daar weer geld aan koppelen. Daar kan je vervolgens berekeningen op loslaten die inzicht geven in de reserves die je opneemt in de begroting. Alles gericht op het voorkomen van verrassingen."
In 2002 verscheen een tweede druk met een werkboek erbij, vertelt Paul. "Daarin was een stappenplan opgenomen over hoe je een raming in elkaar moet zetten. Met allerlei schema’s erbij. Om het nog inzichtelijker te krijgen, had een werkgroeplid in Excel een plaatje gemaakt van de standaardindeling van een SSK-raming. Daar kon je echt mee rekenen en dat bleek een geweldig hulpmiddel dat nog steeds wordt gebruikt. Er is sindsdien veel aan geschaafd en verbeterd - met dank aan Siemen Prins van RWS. Maar je kan zelfs zeggen dat dit rekenmodel uiteindelijk de hoofdmoot van de systematiek is geworden."
Inclusief of exclusief BTW?
Nog even terug naar de aanleiding voor SSK: wat werd voorheen vaak over het hoofd gezien bij ramingen? Paul vertelt: "Iets simpels als de BTW, bijvoorbeeld. Is de raming inclusief of exclusief BTW? Maar ook het indelen van alle soorten kosten. Van bouwkosten, engineering tot aan vastgoed en investeringen; alles werd goed in kaart gebracht volgens hetzelfde stramien."Inmiddels wordt SSK al jaren gebruikt in met name de GWW-sector. Wegen, havens, spoorlijnen, dijken, sluizen en bruggen: opdrachtgevers krijgen via SSK beter inzicht in de kosten en de benodigde budgetten, vertelt Paul. Net als projectontwikkelaars en aannemers. Die passen SSK toe om nauwkeurige kostenramingen te maken tijdens de verschillende fases - van initiatie tot oplevering.
Maar ook bij het plannen en begroten van onderhoud en renovatie levert SSK al 25 jaar een belangrijke bijdrage, vertelt Roy Voorend, die in 2016 het stokje van Paul overnam. Samengevat kan je zeggen dat de SSK bijdraagt aan een betere besluitvorming, budgettering en controle gedurende de volledige levenscyclus van een project, weet Roy. "Dus vanaf de initiële planning tot uitvoering en oplevering. Hierdoor zijn projecten efficiënter te beheren en kunnen we kostenoverschrijdingen beter voorkomen."
Levenscycluskosten
In de afgelopen jaren zijn er twee belangrijke uitbreidingen geweest, legt Roy uit. Zo kwam er de mogelijkheid om externe software te koppelen, zodat je via kansberekening nog gerichter kon rekenen aan risico’s. Dat is letterlijk hogere wiskunde, weet Roy. Maar enorm belangrijk om kostenoverschrijding tegen te gaan. "De tweede essentiële verandering was het opnemen van levenscycluskosten binnen SSK – dat heet LCC, Lifecycle Cost. Oorspronkelijk was SSK alleen bedoeld voor initiële bouwkosten, maar met het koppelen van realisatie en beheer krijg je een beter inzicht in de totale kosten."In de vernieuwde versie van 2018 is SKK dus uitgebreid met LCC. "De spreadsheet van het rekenmodel brengt sinds die tijd de onderhoudskosten tot 100 jaar in beeld. Dat geeft dus een betrouwbare indruk van alle kosten gedurende de hele levensduur." Vanaf 2018 is SSK toegevoegd aan de Kennisbank van CROW en daarmee volledig digitaal beschikbaar.
Dat SSK na 25 jaar nog steeds volop wordt gebruikt en gewaardeerd, doet Paul en Roy enorm deugd. Roy voegt daaraan toe: "Ik vind het ook bijzonder dat ik voor de meest recente herziening slechts een mailtje hoefde te versturen om de stuurgroep weer bij elkaar te krijgen. Dat geeft genoeg aan over de betrokkenheid vanuit de sector." Paul voegt daaraan toe: "In al die jaren dat ik betrokken was, is er nog nooit een onvertogen woord gevallen in de werkgroep. Iedereen zag altijd dat ene doel: met elkaar iets moois maken. Dat heb ik heel erg gewaardeerd."
Verschillende versies
Die laatste herziening is net achter de rug, vertelt Roy. "We kregen signalen dat er inmiddels verschillende versies van de rekentool opdoken. Excel is immers geen gesloten systeem. Rijkswaterwaterstaat heeft in de afgelopen jaren meerdere goede toevoegingen gedaan en had de meest opgewaardeerde versie. Dus zei de werkgroep: Laten we omwille van de eenduidigheid teruggaan naar één spreadsheet voor iedereen. Daarom hebben we de variant van Rijkswaterstaat nu toegevoegd aan de Kennisbank als de laatste en in onze ogen beste versie."
Wat gaat de toekomst brengen? Roy verwacht voorlopig geen grote wijzigingen in de systematiek. "We denken nog wel na over een uitbreiding met milieukosten. Zodat je niet alleen de euro’s, maar bijvoorbeeld ook de CO2- of stikstofuitstoot in beeld brengt. Daar zitten echter allerlei haken en ogen aan en daar zullen we enigszins op moeten kauwen."
Wordt het jubileum nog ergens gevierd? Roy knikt: "We gaan geen groot congres houden, zoals indertijd bij 50 jaar RAW. Maar we willen met de betrokkenen van het eerste uur graag nog bij elkaar komen om deze mijlpaal te vieren."
Meer informatie
Delen via