Privacy statement

Disclaimer

Algemene voorwaarden

Copyright

Cookie Statement

Over CROW

Werken bij

Kennisproducten

Bijeenkomsten

Cursussen

Openbare registers

Actueel

Blogs

Hulp & Contact

Direct naar

Hoofdkantoor (Ede)

Vestiging Utrecht

Contact

Op de hoogte blijven?

Volg ons op

Onderwerpen

Kennisnetwerken

<p data-block-key="vjybl">CROW is gesloten van maandag 23 december t/m vrijdag 3 januari. <a href="/hulp-en-contact/contact/">Klik hier voor meer info</a></p>

Bij CROW ontwikkelen we kennis over infrastructuur en mobiliteit in de fysieke leefomgeving. We bieden praktische oplossingen die direct toepasbaar zijn in de praktijk. Die kennis is beschikbaar via de online kennisbank, in richtlijnen en handreikingen.

Kennisproducten CROW

Fietsparkeerkencijfers 2025

Basis voor fietsparkeernormering

Om te kunnen bepalen wat de fietsparkeerbehoefte is en hoeveel parkeerplaatsen aangelegd moeten worden, heeft CROW fietsparkeerkencijfers ontwikkeld. De zojuist verschenen notitie bevat de kencijfers van 2025 en vervangt de kencijfers uit 2019.

Standaardwegsituatie: kruispunt met verkeerslichten

CROW heeft een eerste ontwerp van een standaard basiswegsituatie laten maken: een kruispunt met verkeerslichten. Het ontwerp helpt bij het op de juiste wijze toepassen van de RVV-borden, markering, bebakening en bewegwijzering.

Kennismodule Afmeerconstructies en grondkerende constructie

Deze kennismodule biedt een overzicht van technieken die essentieel zijn voor grondstabilisatie, waterkering en veilige afmeerconstructies.

Omslag publicatie Handboek wegontwerp, versie 2024

Handboek wegontwerp

Buiten de bebouwde kom

Handboek wegontwerp buiten de bebouwde kom geeft richtlijnen voor een standaardinrichting voor wegen buiten de bebouwde kom, niet zijnde een autosnelweg. Denk aan erftoegangswegen, gebiedsontsluitingswegen en regionale stroomwegen.

Kennismodule Verkeersmanagement

Gebundelde online kennis over de actuele richtlijnen en kennis voor inzetten van verkeersmanagement.

Kennismodule Parkeren

Gebundelde online kennis over de actuele richtlijnen en kennis voor het inrichten van parkeren.

Kennismodule Bewegwijzering

Deze online kennismodule biedt per 1 januari 2025 kosteloos toegang tot de richtlijn bewegwijzering 2014. In deze richtlijn lees je waaraan bewegwijzering langs autosnelwegen en niet-autosnelwegen moet voldoen en hoe je deze dient uit te uitvoeren.

Kennismodule Wegontwerp binnen de bebouwde kom (inclusief ASVV)

In deze complete kennismodule vind je de actuele richtlijnen en kennis voor wegontwerp binnen de bebouwde kom inclusief de ASVV 2021.

Kennismodule Wegontwerp buiten de bebouwde kom (inclusief Handboek Wegontwerp)

In deze complete kennismodule vind je de actuele richtlijnen en kennis voor wegontwerp buiten de bebouwde kom inclusief het Handboek Wegontwerp.

Concessieposter 2025

De Concessieposter 2025 laat hetzelfde aantal ov-concessies zien als in 2024. Wel zijn twee concessies van vervoerder gewisseld.

Rekenmodel Digitalisering Openbare Ruimte Quickstart

Een rekenmodel voor gemeenten om hun businesscase te ondersteunen

Het Rekenmodel Digitalisering Openbare Ruimte is een praktische tool speciaal ontwikkeld voor gemeenten. Hiermee maak je de financiële impact van investeren in dataharmonisatie in de gemeentelijke organisatie inzichtelijk.

Personen in trein die enquete OV-Klantenbarometer invullen.

15 jaar OV-Klantenbarometer

Oorspronkelijk gepubliceerd op 15-1-2016

Het eerste ontwerp voor een landelijke meting van de klantwaardering in het stads- en streekvervoer dateert uit 1994. Het was onderdeel van een project van de rijksoverheid om de effecten van de op handen zijnde decentralisatie en de voorgenomen marktwerking in het openbaar vervoer in beeld te krijgen. Het duurde echter nog tot de invoering van de Wet personenvervoer in 2001 voordat daadwerkelijk de eerste landelijke meting met de ‘OV-Klantenbarometer’ plaatsvond. Je vindt hier een overzicht van de ontwikkelingen van 2001-2015.

CROW-CUR Aanbeveling 130:2024

Specialistische instandhoudingstechnieken – Kathodische bescherming van staal in beton

Deze CROW-CUR Aanbeveling 130:2024 ondersteunt je bij het veilig en duurzaam beschermen van betonconstructies tegen staalcorrosie met behulp van kathodische bescherming.

(i)VRI Magazine

Een blad van CROW-KpVV over de evolutie van de traditionele verkeersregelinstallatie (VRI) naar de intelligente VRI (iVRI).

UAV-GC 2025

Het uniform administratief kader voor geïntegreerde contracten

De Uniforme Administratieve Voorwaarden voor Geïntegreerde Contractvormen (UAV-GC) 2025 biedt met standaard contractvoorwaarden de basis voor geïntegreerde contracten. Ontwerp, uitvoering en ook (meerjarig) onderhoud kunnen hiermee in één opdracht worden gegund. Deze nieuwe versie van de contractvoorwaarden is aangepast op gebieden zoals risicoverdeling, aansprakelijkheid en samenwerking.

Factsheets en Best Practices over autodelen

Oorspronkelijk gepubliceerd op 17-10-2018

Hier vindt u: 10 factsheets & 8 best practices over autodelen.

Poster milieuprestatie ov-bussen 2022

Volgens het Milieuprestatie OV-bussen 2022 van CROW-KpVV is het aandeel emissieloze bussen gestegen naar 26% van het totale wagenpark.

Poster Milieuprestatie ov-bussen, editie 2021

Het aandeel emissievrije OV-bussen in Nederland steeg van 15,2% in 2020 naar 23,5% in 2024, met 1.276 zero-emissiebussen op een totaal van ruim 5.400 bussen.

Poster Milieuprestatie ov-bussen, editie 2020

Uit de Poster Milieuprestatie OV-bussen 2020 van CROW-KpVV blijkt dat de concessies Regionaal Busvervoer Haaglanden, Noord-Holland Noord, en Groningen Drenthe grote stappen hebben gezet in de verduurzaming van hun wagenpark.

Poster Milieuprestatie ov-bussen, editie 2019

De Poster Milieuprestatie OV-bussen 2019 toont per concessie het aantal bussen en hun emissienormen, visueel weergegeven in gekleurde cirkels. De poster laat verduurzaming zien door bussen per emissieklasse te koppelen aan werkelijke milieu waarden.

Smart Mobility Magazine: vier jaar krachtenbundeling

Oorspronkelijk gepubliceerd op 28-9-2023

CROW-KpVV heeft vier jaar na de eerste editie een tweede editie van het Smart Mobility Magazine uitgebracht, met als thema 'Vier jaar krachtenbundeling'.

Project LEARN! afgesloten met handboek verkeerseducatie

Het Europese project LEARN! werd in zomer 2021 afgerond met een handboek over het opzetten, uitvoeren en evalueren van effectieve verkeerseducatie. Alle kennisproducten en verdiepende informatie zijn op één pagina verzameld.

Evaluatie buurtacties in 30 km/h-straten

Oorspronkelijk gepubliceerd op 15-4-2019

Te hard rijden in woonwijken is een veelvoorkomende klacht, vaak veroorzaakt door bewoners zelf. In vijf gemeenten zijn pilots uitgevoerd met buurtacties tegen snelheidsovertredingen. Hierbij werden niet alleen snelheden gemeten, maar ook gevoelens over verkeersveiligheid, op drie momenten: voor, direct na en enkele maanden na de actie. Het onderzoek werd uitgevoerd door CROW, in samenwerking met SWOV en VVN.

Onderzoeksverslag Kencijfers Openbare Laadinfrastructuur Elektrisch Vervoer

Oorspronkelijk gepubliceerd op 24-5-2017

De Kencijfers voor openbare laadinfrastructuur adviseren gemiddeld één laadpunt per 100 parkeerplaatsen in openbaar gebied, zoals vastgelegd in het onderzoeksverslag over laadpunten voor elektrisch vervoer.

Schoolzones: toepassing en inrichting

Deze notitie biedt een afwegingskader om te zien of het inrichten van een schoolzone op een bepaalde locatie een optie is. Ook bevat de notitie een set inrichtingskenmerken dat als basis dient voor een schoolzone.

Klanttevredenheid zero emissie openbaar vervoer

Oorspronkelijk gepubliceerd op 24-11-2020

In een vervolganalyse is het verstandig om te corrigeren voor bouwjaar van bus of regionale trein. Hiervoor is een extra vraag nodig over het materieel waarin de respondent reed tijdens het invullen van de enquête.

kaart van Nederland met milieuprestaties ov

Poster Milieuprestatie ov-bussen, editie 2014

Op de kaart 'Milieuprestatie ov-bussen 2014' is per concessie te zien hoe schoon de Nederlandse ov-bussen zijn en hoeveel onder welke milieu klasse vallen.

Poster Milieuprestatie ov-bussen, editie 2013

Op de kaart 'Milieuprestatie ov-bussen 2013' is per concessie te zien hoe schoon de Nederlandse ov-bussen zijn en hoeveel onder welke milieu klasse vallen.

Poster Milieuprestatie ov-bussen, editie 2012

Op de kaart 'Milieuprestatie ov-bussen 2012' is per concessie te zien hoe schoon de Nederlandse ov-bussen zijn en hoeveel onder welke milieu klasse vallen.

Poster milieuprestatie ov-bussen, editie 2011

Op de kaart 'Milieuprestatie ov-bussen 2011' is per concessie te zien hoe schoon de Nederlandse ov-bussen zijn en hoeveel onder welke milieu klasse vallen.

Ga gericht op zoek naar relevante informatie voor jou en gebruik het filter om thema’s te selecteren.

product_type

purchase_type

Voor aanbestedingsvraagstukken binnen bouwprocessen en het opstellen en uitvoeren van contracten in de GWW- en groensector bestaan diverse procedures en contractvormen. Contractsystematieken gebaseerd op UAV (RAW) en UAV-gc geven opdrachtgevers en opdrachtnemers handvatten bij nieuwbouw en grote vervangings- en duurzaamheidsopgaven.

Aanbesteden en contracteren

Het aanbestedingsproces kent diverse onderdelen zoals vraagspecificatie, gunning en contracten. Kennisproducten zoals Better Performance, CO2-Prestatieladder, EMVI – Gunnen op Waarde en Duurzaam inkopen vergroten uw impact.

Aanbesteden

UAV 2012 vormt de basis voor het werken met de RAW-systematiek in de GWW- en groensector. De RAW-systematiek omvat o.a. het Handboek, RAW.nl, bestekscontrole, cursussen. Een actieve, grote online community bundelt de praktijkervaring.

UAV en RAW

UAV-gc vormen de voorwaarden bij contracten waarin ontwerp en uitvoering zijn geïntegreerd. Kennisproducten zoals GC-Toolkit en cursussen Functioneel Specificeren, Risico analyse, SSK bieden hierbij ondersteuning.

UAVgc

Assetmanagement omvat het beheren van objecten in de openbare ruimte, zoals wegen, bomen, bruggen, tunnels, etc. Het iAMPro-model helpt bij het regisseren van het beheer en het maken van heldere afwegingen op basis van prestaties, kosten en risico’s.

Assetmanagement en beheer openbare ruimte

Voor beheerders biedt CROW Essit een netwerk voor alle ontwikkelingen in assetmanagement. De kennismodule Assetmanagement en Line of Sight bieden ook ondersteuning aan assetmanagers bij het beheer.

Assetmanagement

CROW ondersteunt beheerders bij een goed onderhouden openbare ruimte met kennis omtrent beeldkwaliteit (Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte 2023), inspectie (CROW-CUR publicaties en opleidingen) en benchmarksystematiek.

Kwaliteit fysieke leefomgeving

De beheersystematiek Openbare Ruimte, met uitwerkingen voor Verhardingen, Groen en Kunstwerken leunt op de processtappen uit assetmanagement en maakt gebruik van het IMBOR voor gegevensbeheer.

Beheersystematiek

Door datagedreven bronnen te koppelen aan datastandaarden en -uitwisselingmodellen, wordt met IMBOR en Borius vooruitgang geboekt op het gebied van inwintechnieken en verwerkingsstandaarden ten behoeve van voorspelmodellen.

Datagedreven assetmanagement

Gladheidsbestrijding speelt een cruciale rol bij veiligheid en mobiliteit tijdens winterse omstandigheden. CROW ondersteunt wegbeheerders en belanghebbenden met een richtlijn, trainingen en het keurmerk SDW.

Gladheidsbestrijding

Een groeiend aantal bruggen en viaducten in ons land vertoont gebreken. Het is belangrijk dat deze constructies veilig en duurzaam zijn.

Civiele constructies

CROW maakt samen met de sectorpartijen aanbevelingen, richtlijnen en rapporten voor het volgens de laatste technieken ontwerpen en realiseren van veilige en duurzame constructies.

Beton en betonconstructies

Met het handboek Binnenstedelijke kademuren biedt CROW een duidelijk handvat voor inspectie, beheer en onderhoud en geeft en beschrijft onder andere de stappen voor het beoordelen van bestaande kademuren op aanpassing, vernieuwing of handhaving.

Binnenstedelijke kademuren

CROW voorziet in kaders voor inspecties van civieltechnische kunstwerken. Met onder andere het platform Bruggen.

Bruggen

De basis van een goed en onderbouwd wegbouwkundig en geotechnisch ontwerp is de ondergrond. Hierbij komen risico's kijken zoals graafschade en veiligheids- en gezondheidsrisico’s met betrekking tot verontreinigde bodems.

Arbo en veiligheid

Bij het voorkomen van graafschade dient men rekening te houden met de wetgeving en met het gehele proces van een project, vanaf initiatieffase tot en met de gebruiksfase. Daarvoor is het handboek kabels en leidingen ontwikkeld.

Kabels en leidingen

Bij het werken onder de grond is het treffen van beschermende maatregelen bij veiligheids- en gezondheidsrisico’s essentieel. CROW biedt hiervoor het handboek "Werken in en met verontreinigde bodem".

Verontreinigde bodem

Het instrumentenpakket om werken veilig en risico gestuurd te borgen bestaat uit onder andere Werken in/met verontreinigde bodem, Graafschade (CROW500) en Verkeersmaatregelen werk in uitvoering.

Werk in uitvoering

Om te komen tot een goed en onderbouwd geotechnisch ontwerp is informatie over draagkracht van de ondergrond, constructieve ophogingen, zettingen, grondverbeteringstechnieken, funderingstechnieken en wegconstructies nodig. Deze kennis is van belang voor zowel ontwerp als voor aanleg, beheer en onderhoud van infrastructuur in de breedste zin van het woord.

Waterbouw en geotechniek

Aan- en afmeerconstructies zijn belangrijk voor het veilig aanmeren en afmeren van schepen. Onze publicaties behandelen het ontwerp, de constructie en het onderhoud van havenkademuren, steigers en flexibele dolphins (aanmeerpalen), waardoor schade aan schepen en kades wordt voorkomen.

Aan- en afmeerconstructies

In de wegenbouw heb je behoefte aan handvatten om de risico´s bij het ontwerpen en realiseren van funderingen te beheersen. Onder andere met de de kennismodule Grondwerk en Funderingen.

Funderingen en trillingen

Voor de aanleg van weg-infrastructuur op de slappe bodem is o.a. de uitdaging economisch de meest voordelige oplossing realiseren. Denk aan geostoffen als funderingswapen.

Geokunststoffen

Kerende constructies van gewapende grond bestaan uit een grondlichaam met daarin een wapening met eventueel een bekleding (facing). De grondwapening kan bestaan uit stalen strips, stalen profielen, metaaldraadgaas, kunststof strips of geokunststoffen.

Kerende constructies

Steeds vaker wordt een bouwteam als samenwerkingsmodel gezien om met elkaar duurzame en kansrijke bouwprojecten vorm te geven. Opdrachtgever en opdrachtnemer (en adviseurs) werken samen aan het ontwerp van een bouwproject, waarbij wederzijdse verwachtingen en duidelijke afspraken belangrijk zijn.

Samenwerken in het bouwproces

Tools zoals SSK Kostenramingsystematiek, Handreiking Aanbesteden twee fasen contract en de leergang Contractmanagement helpen partijen in een bouwteam bij een efficiënte en transparante samenwerking.

Bouwproces

CROW wil de samenwerking tussen bouwpartners bevorderen door binnen het aanbestedings- en contracteringsproces instrumenten voor betere samenwerking te ontwikkelen en uit te dragen. Onder andere met Better Performance, de twee fasen aanpak, Fides en Team Value.

Samenwerken in projecten

Verhardingen van wegen, paden en pleinen zorgen voor een stevige, functionele en duurzame infrastructuur. Opgebouwd uit bijvoorbeeld asfalt, elementen (natuursteen, klinkers) en wegfunderingen. CROW biedt kennis voor ontwerp, aanleg en onderhoud van deze verhardingen om ze aan de kwaliteitsnormen te laten voldoen.

Verhardingen

CROW heeft tools en kennis ontwikkeld om de kwaliteit en duurzaamheid van asfaltverhardingen te verbeteren: Aanpak Duurzaam Asfalt, Programma Asfalt-Impuls en software Ontwerpinstrumentarium Asfaltverhardingen (OIA).

Asfaltverhardingen

De elementenverhardingen van natuursteen, beton- of gebakken klinkers en CROW-kennis over het ontwerpen en aanbrengen hiervan dragen bij aan uitstraling en veiligheid van de fysieke leefomgeving.

Elementverhardingen

Verkeerslawaai en -trillingen zijn hinderlijk in stedelijk gebied. Er zijn maatregelen die bijdragen aan geluidsreductie en trillingsbeperking en tegelijkertijd bijdragen aan luchtkwaliteit, klimaat en leefbaarheid.

Geluid en trillingen

CROW biedt richtlijnen over het beoordelen van de ondergrond, het ontwerpen van funderingen en het uitvoeren van grondverbetering voor effectieve en duurzame wegverhardingen.

Ondergrond en funderingen

Vanwege de schaarse ruimte moeten verkeer en vervoer in Nederland voldoen aan eisen van duurzaamheid, efficiëntie, veiligheid en toegankelijkheid. CROW ondersteunt de decentrale overheden met kennis op dit gebied.

Verkeer en vervoer

SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) is een gestructureerde werkwijze waarmee gemeenten duurzaam en inclusief mobiliteitsbeleid kunnen neerzetten. CROW heeft een Community of Practice Brede welvaart.

Brede welvaart

Deelmobiliteit betreft alle voertuigen die kunnen worden geleend of gehuurd (Mobility-as-a-Service). CROW biedt monitoring voor inzicht (Toolkit autodelen,  dashboards) en handvatten voor verduurzaming (RMP monitor).

Deelmobiliteit

Overheden staan voor de uitdaging om betaalbaar en toegankelijk doelgroepen- en flexvervoer te regelen.

Doelgroepen- en flexvervoer

Verduurzaming van mobiliteit maakt onderdeel uit van een samenhangende benadering van een regionale visie op mobiliteit. Het belang van Duurzame mobiliteit is dus breder dan CO2-reductie, hoewel op dit laatste maatschappelijk gezien momenteel het accent ligt.

Duurzame mobiliteit

CROW-Fietsberaad is hét kenniscentrum voor fietsbeleid. Daarnaast werkt CROW aan thema’s als een aantrekkelijk en veilig fietsnetwerk (Ontwerpwijzer fietsverkeer), fietsparkeren (Leidraad Fietsparkeren) en fietsstimuleringsmaatregelen.

Fiets

Goederenmobiliteit past in de grootschalige verstedelijkings- en verduurzamingsopgave. CROW geeft handvatten middels handreikingen (Stadsdistributie, Logistiek en Duurzame gebiedsontwikkeling) en een publicatie Logistiek en de Omgevingswet.

Logistiek

Hubs zijn knooppunten in het vervoernetwerk waar reizigers kunnen opstappen, uitstappen en overstappen tijdens hun reis en waar modaliteiten als trein, bus, tram, fiets, auto en deelvervoer samenkomen.

Mobiliteitshubs

Openbaar vervoer wordt in Nederland uitgevoerd in opdracht van een (decentrale) overheid die daarmee de rol van ov-autoriteit vervult. CROW ondersteunt de overheden met kennis om die rol van opdrachtgever zo goed mogelijk te kunnen uitoefenen.

Openbaar vervoer

Parkeerbeleid is voor gemeenten een sleutelinstrument voor een betere bereikbaarheid en leefbaarheid. Door de parkeerdruk is parkeren een belangrijk onderdeel geworden van het huidige verkeers- en vervoerbeleid.

Parkeren

Duurzame gebiedsontwikkeling bevordert dat een gebied een aangename plek is om te leven en te werken. CROW ondersteunt dit onder andere met een Handreiking mobiliteit en duurzame gebiedsontwikkeling.

Slimme duurzame verstedelijking

Smart Mobility omvat data-gedreven en innovatieve ontwikkelingen in de domeinen van verkeer, transport en infrastructuur.

Smart Mobility

Ten behoeve van een fysieke, sociale en digitale toegankelijke buitenruimte en mobiliteit heeft CROW het Kennisnetwerk Toegankelijkheid en diverse richtlijnen toegankelijkheid (tram en metro, akoestische signalering).

Toegankelijkheid

Het is belangrijk om verkeersdeelnemers gedurende hun gehele ‘verkeersleven’ kennis, vaardigheden en motivatie bij te brengen voor een veilige deelname aan het verkeer. De Toolkit verkeerseducatie helpt daarbij.

Verkeerseducatie en gedrag

CROW richt zich op diverse vormen van verkeersveiligheid voortvloeiend uit het Strategisch Plan Verkeersveiligheid. Te raadplegen bronnen zijn onder andere Aanpak SPV, Kennismodule Verkeersveiligheid en Handboek verkeersveiligheid.

Verkeersveiligheid

Voor een effectief loopbeleid en een loopvriendelijke inrichting kunnen belanghebbenden de Ontwerpwijzer voetgangers of de kennismodule raadplegen. CROW participeert ook in het Platform Ruimte voor Lopen.

Voetganger

Bij het ontwerpen van wegen speelt de veiligheid van de weggebruiker een belangrijke rol. CROW ontwikkelde in de loop van de jaren diverse richtlijnen, normen en instrumenten om de wegontwerper te helpen bij het maken van een optimaal wegontwerp.