Tijdens de 14e editie van het RAI Mobiliteitsdiner op 30 maart, heeft minister Schultz van Haegen de RAI Mobiliteitsprijs het Gouden RAI Wiel uitgereikt aan Mobiliteitspanel Nederland, een initiatief van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM). Het Mobiliteitspanel Nederland geeft inzicht in mobiliteitsgedrag over langere termijn en de invloed die ingrijpende gebeurtenissen, zoals verhuizingen, geboortes en echtscheidingen daarop hebben. Het juryrapport roemt onder andere de vernieuwende onderzoeksaanpak.
RAI Vereniging reikt jaarlijks het Gouden RAI Wiel uit om personen of instellingen te eren en te stimuleren, die zich op nationaal of internationaal niveau onderscheiden op het gebied van verkeer en vervoer of van vervoermiddelen in brede zin. Eerdere winnaars van het Gouden RAI Wiel zijn onder andere De Verkeersonderneming (2014), Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) (2012) en Advanced Automotive Design TU Delft (2010).
Dit jaar koos het Hoofdbestuur van de RAI Vereniging voor het Mobiliteitspanel Nederland, een initiatief van
het KiM, in samenwerking met de
Universiteit Twente en
Goudappel Coffeng.
TNS-NIPO voert het veldwerk uit.
Het juryrapport spreekt van een 'waardevolle en in de wereld unieke onderzoeksopzet om kennis te verwerven over de invloed die veranderingen in het persoonlijk leven van Nederlanders hebben op mobiliteitskeuzes'. De jury spreekt haar waardering uit voor de samenwerking tussen het KiM, een universiteit en een commerciële partij, en looft de manier waarop zij breed inzetbare kennis verzamelen.
Mobiliteitspanel
Het Mobiliteitspanel Nederland (MPN) bestaat sinds 2013. Gedurende een periode van vier jaar worden 2000 Nederlanders gevolgd in hun leven en in hun mobiliteitsgedrag. In het onderzoek wordt bijgehouden wat (ingrijpende) veranderingen betekenen voor hun mobiliteitskeuzes. Daarbij wordt gekeken naar belangrijke gebeurtenissen in het leven; verhuizingen, geboortes, wisselingen van baan, etc. Er wordt ook gekeken naar de invloed van nieuwe media en van het Nieuwe Werken. Het doel van het Mobiliteitspanel is veranderingen in het verplaatsingsgedrag van een vaste groep mensen en huishoudens in kaart te brengen over een langere periode. Het Mobiliteitspanel kan zo onderzoeken wat de samenhang is tussen wijzigingen in het verplaatsingsgedrag en persoonlijke en huishoudkenmerken en andere mobiliteitsbeïnvloedende factoren.
Met het MPN willen de onderzoekers de volgende onderzoeksvragen beantwoorden:
- Wat is de invloed op de mobiliteit van veranderingen in het leven van mensen, zoals een andere baan, de geboorte van een kind of een echtscheiding?
- Hoe verandert het aankoopgedrag, het bezit en het gebruik van auto, fiets en openbaar vervoer door de tijd heen?
- Wat is de invloed op de mobiliteit van voorkeuren van mensen op het gebied van vervoermiddelen, wonen en leefstijl?
- Wat is de invloed op het mobiliteitsgedrag van veranderingen in de ruimtelijke omgeving, zoals een nieuw station, een fietsenstalling of parkeermaatregelen?
Het
Mobiliteitsonderzoek Nederland (MON) meet weliswaar ook jaarlijks het mobiliteitsgedrag van Nederlanders, maar door de wisselende populatie kan daarbij niet goed worden ingegaan op de invloed van veranderingen in het leven op mobiliteit.
Onderzoeksmethodiek
Het Mobiliteitspanel is een huishoudpanel. De onderzoekers gaan er vanuit dat de verplaatsingen van verschillende individuen uit een huishouden niet los van elkaar kunnen worden gezien; ouders brengen hun kinderen naar school en rijden daarna door naar hun werk, oudere kinderen gebruiken de auto van hun ouders als deze s'avonds niet nodig is voor woon-werkverkeer. Per huishouden vult een persoon een aantal vragen over het huishouden in. In deze huishoudvragenlijst staan bijvoorbeeld vragen over het aantal auto's, maar ook over het aantal pc's en laptop. Daarnaast vult iedereen die twaalf jaar of ouder is, een persoonsvragenlijst in, waarin een aantal vragen over persoonskenmerken staan, maar ook vragen naar veranderingen in de persoonlijke levenssfeer van het afgelopen jaar, zoals de start met een nieuwe opleiding of baan. Verder vult iedereen gedurende drie dagen per jaar een dagboekje in, met de verplaatsingen die hij of zij maak: hoe laat ben ik vertrokken, waar is mijn reis gestart, welk vervoermiddel heb ik gebruikt, wat ik heb ik onderweg gedaan, wat was mijn eindbestemming, wat heb ik op die eindbestemming gedaan etc.?
Digitaal
Respondenten uit hetzelfde gezin vullen op dezelfde dagen een dagboekje in, zodat de gegevens gecombineerd kunnen worden. De dagboekjes en vragenlijsten kunnen online op de pc of tablet worden ingevoerd. Het Mobiliteitspanel heeft de afgelopen jaren experimenten uitgevoerd met het volgen van respondenten via hun smartphone, maar die waren nog niet positief. De respondenten gaven onder andere aan dat de batterij van hun telefoon te snel leegliep door de dataverwerking. Het KiM houdt wel in de gaten of er in de toekomst nieuwe mogelijkheden ontwikkeld worden voor onderzoek naar mobiliteitsgedrag via smartphones.
Meerdere jaren
Door het onderzoek gedurende meerdere jaren uit te voeren, maakt het Mobiliteitspanel longitudinaal onderzoek mogelijk. Daarin is het Mobiliteitspanel uniek. Tussen 1984 en 1989 werd het LVO, het Longitudinaal Verplaatsingsonderzoek uitgevoerd. Dat is stopgezet vanwege de hoge kosten. Destijds moesten respondenten alles op papier invullen en per post verzenden./ Door de huidige digitale mogelijkheden zijn de kosten voor dataverzameling sterk gedaald.
Data
Het Mobiliteitspanel zorgt ervoor dat er straks meer inzicht is in de factoren die een rol spelen in het verplaatsingsgedrag van Nederlanders. Door segmentering op basis van persoonlijkheidskenmerken weten we bovendien meer over de mobiliteit van verschillende groepen Nederlanders, zoals gezinnen met jonge kinderen. Met die inzichten en kennis kunnen beleidsmakers beter rekening houden met menselijk gedrag bij het ontwikkelen van mobiliteitsgedrag. De nieuwe inzichten kunnen ook worden gebruikt om bestaand beleid beter te laten aansluiten op de samenleving.
Publicaties
Op basis van de data afkomstig uit het Mobiliteitspanel worden jaarlijks diverse beschrijvende en verklarende analyses gepubliceerd. De analyses gaan doorgaans over data afkomstig uit het voorgaande jaar, maar trendanalyse over meerdere jaren is ook mogelijk. De databestanden van het Mobiliteitspanel worden via de DataArchiving and Networked Services (DANS) van de
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) beschikbaar gesteld. Dit gebeurt steeds een jaar nadat de data door de stuurgroep van het Mobiliteitspanel zijn goedgekeurd.