Een verkenning naar de implicaties van slimme voertuigen op het provinciale wegennet.
Het aandeel slimme voertuigen op de Nederlandse wegen neemt gestaag toe. Steeds meer nieuwe auto’s beschikken over systemen die de menselijke bestuurder ondersteunen in rijtaken zoals koers, snelheid en afstand houden. Als ze goed worden gebruikt en goed functioneren, hebben ze een positief effect op de verkeersveiligheid en maken ze rijden comfortabeler en duurzamer. Het daadwerkelijk realiseren van dit positieve perspectief is een multidisciplinaire, gezamenlijke opgave voor o.a. automotive partijen, wetgevers en wegbeheerders. Ook voor provinciale wegbeheerders is het van belang te weten hoe zij infrastructuur toekomstbestendig kunnen maken en eventuele nieuw geïntroduceerde risico’s kunnen beheersen. Ook al op de korte termijn binnen 0-5 jaar. Reden genoeg voor het IPO Vakberaad Beheer en Bouw en CROW om het handelingsperspectief voor provinciale wegbeheerders beter in kaart te krijgen.
Om het voor de wegbeheerders inzichtelijk te maken wat zij in termen van no-regret maatregelen al op korte termijn kunnen doen, is een gestructureerde aanpak gevolgd. Daarbij is uitgegaan van voertuigen die ondersteunen in koers houden (lane keeping), snelheid en afstand houden (adaptive cruise control) en verkeersbordherkenning (SAE level 1 en 2). Voor deze voertuigfuncties is een systematisch overzicht gemaakt van relevante ontwerp- en inrichtingselementen op rechte wegvakken van gebiedsontsluitings- en stroomwegen in het onderliggend wegennet. Voor veilig en comfortabel functioneren van de systemen bleken voor de korte termijn met name de juiste toepassing en kwaliteit van langsmarkering en verkeersborden relevant. In diverse werksessies met regionale wegbeheerders zijn deze thema’s verder uitgediept aan de hand van praktijksituaties en gerelateerd aan de huidige ontwerprichtlijnen en normen.
Voor langsmarkering en verkeersborden zijn functionele specificaties opgesteld op basis van kennis van het functioneren van de in-car systemen in relatie tot wegontwerp, beheer en onderhoud. Deze laten zich vertalen naar diverse praktische aanbevelingen, bijvoorbeeld op het gebied van zichtbaarheid van markering en borden in verschillende condities, contrast naast reflectie, juiste locaties van borden, uniformiteit, consistentie, kwaliteit van onderhoud en beheer. Een goede eerste slag wordt geslagen door de wegen aan te leggen, te beheren en te onderhouden volgens uniforme standaarden. Consequent en correct toepassen van de huidige richtlijnen en normen is daarvoor het vertrekpunt. En voor standaardisatie liggen er mogelijkheden om handboeken van de provincies onderling en met het Handboek Wegontwerp van CROW af te stemmen. Meer aandacht voor beheer en onderhoud levert een extra kwaliteitsslag op, zodat de wegvakken niet alleen bij de aanleg maar ook gedurende de verdere levenscyclus blijven voldoen aan criteria voor veilig en comfortabel gebruik van de voertuigsystemen. Aanvulling of aanpassing van de ontwerprichtlijnen en aanscherping van normen voor beheer en onderhoud zullen voor een verdere kwaliteitsslag zorgen. Dat geldt ook voor het op orde hebben van digitale informatie (bijvoorbeeld snelheidslimieten) en verkennen en toepassen van innovaties op het gebied van bijvoorbeeld markeringsmaterialen, voertuig-wal communicatie, satelliet plaatsbepaling en nauwkeurige digitale kaarten. Wegbeheerders kunnen pro-actief in kaart brengen hoe goed de huidige langsmarkering en bebording is afgestemd op slimme voertuigen door een ‘ADAS toets’ uit te voeren op hun wegen, als pilot of als onderdeel van hun trajectaanpak voor beheer en onderhoud (pre-verkenning) of verkeersveiligheidsaudit. In het kader van het vervolg op het huidige project is het ook zinvol niet alleen naar wegvakken maar ook naar andere wegsituaties zoals kruispunten te kijken.
Het handelingsperspectief van wegbeheerders op korte termijn kent ook zijn grenzen. Bij situaties zoals rijstrooksplitsingen of tijdelijke verkeersmaatregelen functioneren de voertuigsystemen nog niet goed en kan de wegbeheerder daar vooralsnog weinig aan veranderen, terwijl voertuigontwikkelingen doorgaan. Daarnaast liggen er kennisvragen op het gebied van het functioneren van slimme voertuigen in bochten en de relatie met rijrichtingscheiding, redresseerruimte en obstakelvrije zones. Hiervoor is verder onderzoek en samenwerking nodig vanuit de gezamenlijke wegbeheerders met automotive partijen zoals RDW, EuroNCAP, fabrikanten en toeleveranciers.
Auteur: Peter Morsink en Mark Gorter
Uitgever: Royal HaskoningDHV
Datum: 21 februari 2020
Type: Rapport