Veel bezoekers komen met de trein. Natuurlijk! Want speciaal voor dit congres vertrekt vanaf Utrecht Centraal een heuse ‘Dag van het OV-express’ richting station Utrecht Maliebaan dat sinds 1954 onderdeel is van het Spoorwegmuseum. Dagvoorzitter en CROW-directeur Pieter Litjens opent de bijeenkomst en roept Jan van Selm het podium op. De directeur van Samenwerkingsverband DOVA krijgt het eerste exemplaar van de Staat van het openbaar vervoer 2023 overhandigd.
Van Selm: “Het is het resultaat van jullie en ons gezamenlijk werk”, zegt hij trots. Met thema’s als toegankelijkheid en sociale veiligheid. Maar bijvoorbeeld ook cijfers over aantallen reizigers van buurt- en waterbus. “Het bevat alle kennis die we op dit moment hebben in relatie tot het ov. We zitten qua reizigers nog wel onder het niveau van 2019, maar we zullen ook in 2024 verder groeien.” Daarna doet Van Selm nog een oproep: “Laten we met z'n allen de faciliteiten scheppen die de verdere groei mogelijk gaan maken. Juist in het bundelen van modaliteiten en doelgroepen.”
Bestuurlijk forum
Voor de forumdiscussie zijn vier bestuurders op het podium geklommen: Lisette de Lijster de Raadt (voorzitter VDVN en directeur Stroomlijn), Esther van Garderen (directeur Fietsersbond), Jeffrey Keus (Bestuurder MRDH en wethouder gemeente Leidschendam-Voorburg) en Marieke Koekkoek (Tweede Kamerlid Volt).
Keus is voorstander van meer samenwerking rond het ov, ook al ziet hij als wethouder dat de praktijk weerbarstig is. ‘Soms lijkt het alsof we vergeten zijn voor wie we het nou ook alweer deden’, zegt Keus. Meer optrekken vanuit een gemeenschappelijke belang biedt juist kansen. “Maar doordat mensen overschatten wat ze op korte termijn kunnen bereiken en onderschatten wat ze op lange termijn voor elkaar kunnen krijgen, blijven we heel erg in het hier en nu steken. We gunnen onszelf te weinig tijd om naar een fundamentele systeemwijziging te kijken.”
Niet te vroeg juichen
Esther van Garderen stelt in haar bijdrage het rooskleurige beeld ‘rondom de fietser en alle mooie NS-voorzieningen’ enigszins bij. Want aan het huidige succes zijn lange trajecten voorafgegaan, weet de directeur van de Fietsersbond. Zo heel vanzelfsprekend waren die investeringen in de fiets niet, zegt ze. En zo vanzelfsprekend is het nog lang niet op veel andere locaties in Nederland. Ze wil maar zeggen: niet te vroeg juichen. Ze vraagt ook meer aandacht voor het toenemend aantal driewielers in het verkeer. Nog veel te vaak denken beleidsmakers bij fietsen alleen aan tweewielers. Dat gaat steeds meer wringen, merkt ze.
Minder overstappen, één voertaal
Marieke Koekkoek van Volt werkt aan een initiatiefnota dat het comfort van de Europese treinreiziger moet vergroten. Denk bijvoorbeeld aan minder overstappen, één voertaal in internationale treinen (Engels) en gemakkelijker tickets kunnen boeken (ook onderweg). Het voorstel is in voorbereiding en ze houdt zich aanbevolen voor input en tips. Zelf zou ze de ervaring van reizigers meer centraal willen stellen. “Als reiziger kijk je naar het openbaar vervoer als één geheel”, zegt ze. “Terwijl beleidsmakers en politici nog te vaak praten over de losse stukjes.”
Alles in één overzicht
De Lijster de Raadt heeft een suggestie voor de eerstvolgende Staat van het openbaar vervoer. “Als we in aparte vervoersystemen blijven denken, missen we het reizigersperspectief”, zegt ze. “Misschien kunnen we het beter de Staat van onze publieke mobiliteit noemen. Dus met een breder overzicht van ontwikkelingen op mobiliteitsgebied.” Dat idee wordt door de zaal met applaus ontvangen. Litjens pakt het voorstel meteen op: “We gaan ‘m volgend jaar maken. Toch Jan van Selm? Ja, ik zie Jan al driftig knikken. We gaan volgend jaar kijken of we alles in één overzicht kunnen zetten.”
OV-talk over gebruiksgericht ontwerpen
Jasper van Kuijk neemt de afsluiting van de dag, de OV-talk, voor zijn rekening. Hij is columnist van de Volkskrant, was lange tijd actief als cabaretier en is nu als wetenschapper verbonden aan de universiteit van het Zweedse Karlstad.
Mensen houden niet van verandering. Het is een van de stellingen in zijn presentatie. De meerderheid in de zaal is het daarmee eens – mensen zijn immers conservatief. Van Kuijk denkt dat we juist gráág veranderen als het ons op een prettige, snelle manier iets moois oplevert. Hij noemt de snel groeiende populariteit van de OV-fiets als voorbeeld. Het systeem is steeds gebruiksvriendelijker en comfortabeler geworden. Binnen een paar seconden ben je ingecheckt. Geen gedoe met borg, lastige registratie of ingewikkelde betalingen. Dankzij doorontwikkeling is het concept sterk verbeterd, maar dat had je ook al vooraf kunnen uitzoeken, denkt Van Kuijk. Zijn pleidooi: zet vooral in op goede producten, want die moeten een reiziger uiteindelijk verleiden.
Krachtenbundeling nodig
Of het nu gaat om een goed Europees spoornetwerk, het toewerken naar één regionaal systeem voor publiek vervoer of meer samenwerking rond deelvervoer; in alle gevallen is de overheid aan zet, vindt Van Kuijk. Daar begint de krachtenbundeling. Want marktpartijen voeren vooral keurig uit wat de overheid van hen vraagt, weet de wetenschapper. “En ik zou zeggen: Jongens, stop met janken en ga kiezen. Want dan krijgen we iets goeds en anders zitten we hier over twintig jaar nog.” Een goed ov-systeem als één geheel is bij uitstek een taak van de overheid, vindt Van Kuijk. “Tegelijkertijd ben ik ervan overtuigd dat de overheid ook ruimte moet geven aan individuele initiatieven van organisaties of federaties. Dus innovatie op deelgebied. Maar de meerwaarde zit in het systeem en daar moet de overheid nu echt iets van gaan vinden.”
Dagvoorzitter Litjens vat het gevoel in de zaal bondig samen. Inderdaad, het ov zit gelukkig in de lift. Maar gezien alle opgaven die er liggen (van zero-emissie tot het ontsluiten van nieuwe woongebieden) hoeft er geen twijfel te zijn over de eerder genoemde krachtenbundeling: die wordt net zo vanzelfsprekend als noodzakelijk.
De Dag van het OV wordt georganiseerd door CROW-KpVV, DOVA en Toekomstbeeld OV.
Zie voor het uitgebreide verslag en foto’s de website van de
Dag van het OV